U kakvoj su vezi sperma kita, žetva, dabrovi i proizvodnja parfema

20.06.2021. | 19:26

Ljudi su oduvijek pokušavali da prikriju, ili na neki način utiču na miris sopstvenog tijela korišćenjem parfema, koji uglavnom „oponašaju“ prijatne mirise iz prirode.

Mnogi prirodni i vještački materijali korišćeni su u prošlosti za izradu parfema koji su se nanosili na kožu i odjeću, a dodavani su i kao sastojak u sredstva za higijenu, čišćenje ili u osveživače vazduha. Parfemi budućnosti imaće više nego zanimljivu namjenu.

Iako se različite mirisne tečnosti koje se koriste za tijelo nerijetko nazivaju parfemima, istinski parfemi se definišu kao ekstrakti ili esencije, i sadrže tačan procenat ulja u alkoholu. Takođe sadrže i vodu.

Zbog razlika u hemiji tijela, temperaturi i tjelesnim mirisima, nijedan parfem neće mirisati potpuno isto – kod bilo koje dvije osobe.

Mnogi parfemi iz davne prošlosti nastali su ekstrakcijom prirodnih ulja iz biljaka presovanjem ili isparavanjem. Tako dobijena ulja su se palila i na taj način naši preci su osvježavali prostor.

Prema Bibliji, trojica mudraca posjetili su bebu Isusa noseći smirnu (mirisnu smolu) i tamjan, a drevni Egipćani su palili tamjan zvan kifi – napravljen od kane, smirne, cimeta i smreke – u vjerskim obredima.

Za tijelo su koristili tečnost koju su dobijali tako što su u vodu i u ulja namočili aromatično drvo i smole.

Stari Egipćani su takođe stavljali parfeme i mirise na preminule, a često su dodjeljivali određene mirise i božanstvima. Njihova riječ za parfem prevedena je kao „miris bogova”.

„Egipatski” način spravljanja parfema i mirisa, uticao je na stare Grke i Rimljane.

Stotinama godina nakon pada Rima, parfem je bio prvenstveno posmatran kao dio orijentalne umjetnosti.

Zanat i vještina pravljenja mirisa širili su se Evropom kada su ratnici u 13. vijeku sa pohoda donijeli uzorke iz Palestine u Englesku, Francusku i Italiju. Evropljani su otkrili i neka ljekovita svojstva određenih mirisa tokom 17. vijeka, prenosi RTS.

Ljekari koji su nekada liječili žrtve kuge prekrili su usta i nos kožnim vrećicama u kojima su se nalazili oštri klinčići, cimet i začini za koje su mislili da će ih zaštititi od bolesti.

Ko je bio „kralj parfema”

Parfemi su ubrzo postali široko rasprostranjeni među vladaima monarhija. Francuski kralj Luj 14, toliko je koristio mirise, da je nazvan „kraljem parfema”. Njegov dvor je sadržao cvjetni paviljon ispunjen mirisima, a suvo cvijeće je stavljano u posude širom palate da osvježi vazduh.

Gosti dvora, kupali su se u kozjem mlijeku u kome su bile latice ruže. Posjetioce su često polivali parfemom, koji se takođe prskao na odjeću, namještaj, zidove pa čak i na posuđe. U to vrijeme je Grase, regija južne Francuske u kojoj rastu mnoge sorte cvjetnih biljaka, postao vodeći proizvođač parfema.

U međuvremenu, u Engleskoj su aromati držani u medaljonima i skiptarima.

Tek krajem 19. vijeka, kada su počele da se koriste sintetičke hemikalije, parfemi su mogli da se masovno plasiraju na tržište. Prvi sintetički parfem bio je nitrobenzen, napravljen od azotne kiseline i benzena. Ova sintetička smješa odavala je miris badema i često se koristila za mirisanje sapuna.

Englez Vilijam Perkin je 1868. sintetizovao kumarin iz zrna biljke iz južne Amerike – tonke, da bi stvorio miris koji je podsjećao na svježe sijeno, a Ferdinand Tijeman sa Univerziteta u Berlinu stvorio je sintetičke mirise ljubičice i vanile.

U Sjedinjenim Državama, Fransis Despard Dodž, stvorio je citronelol – jedinjenje koje u zavisnosti od daljih dodataka, miriše na limun ili ružu, narcis, đurđevak, zumbul…

Bočice i Venecija

Kao što je umjetnost stvaranja parfema napredovala kroz vijekove, tako je napredovalo i dizajniranje bočice za mirise.

Bočice sa parfemima često su bile „egzotične” kao i ulja koja su parfemi sadržali. Najraniji primjerci datiraju iz oko 1000. godina prije nove ere.

U starom Egiptu, staklene boce uglavnom su pravljene za držanje parfema. Izrada bočica parfema proširila se potom i Evropom i svoj vrhunac dostigla je u Veneciji u 18. vijeku, kada su staklene posude poprimile oblik malih životinja ili su na njima bili naslikani pastoralni prizori.

Prirodni sastojci – cvijeće, trave, začini, voće, drvo, korijenje, smole, balzami, lišće, ali i životinjski sekreti – kao i resursi poput alkohola, petrohemikalija, uglja i katrana koriste se u proizvodnji parfema.

Neke biljke, poput đurđevka na primjer, ne proizvode ulja prirodnim putem. Zapravo, samo oko 2.000 od 250.000 poznatih biljaka koje imaju cvjetove, sadrži esencijalna ulja. Zbog toga se sintetičke hemikalije moraju koristiti za stvaranje mirisa kojih ima u prirodi, ali se na prirodan način – ne mogu dobiti.

Neki sastojci parfema su životinjski proizvodi. Među njima su mast dabrova, mošus od mužjaka jelena i sperma od kitova.

Životinjske supstance se često koriste kao fiksatori koji omogućavaju parfemu da polako isparava i duže emituje mirise.

Ostali fiksatori su katran, jedinjenja iz nekih mahovina i smole ali i sintetičke hemikalije. Alkohol i ponekad voda – koriste se za razblaživanje sastojaka u parfemima. Odnos alkohola i mirisa određuje da li je mirisna tečnost zapravo toaletna voda ili kolonjska voda.

Proces proizvodnje

Prije nego što započne proizvodni proces, spremaju se odabrani sastojci, među kojima su i biljne supstance koje nerijetko stižu iz cijelog svijeta.

Životinjski proizvodi se dobijaju ekstrakcijom masnih supstanci direktno od životinje. Aromatične hemikalije koje se koriste u sintetičkim parfemima u laboratoriji stvaraju hemičari.

Ulja se iz biljnih supstanci ekstrahuju na nekoliko metoda: destilacijom, ekstrakcijom uz rastvarač, maceracijom…

Kada se parfemska ulja sakupe, spremna su za miješanje prema formuli koju je odredio majstor u tom polju. Nekada je potrebno čak 800 različitih sastojaka i nekoliko godina da se razvije posebna formula za dobar i kvalitetan miris.

Nakon stvaranja baze mirisa, miješa se sa alkoholom. Količina alkohola u mirisu može veoma da varira. Većina parfema napravljena je od oko 10 do 20 odsto parfemskih ulja rastvorenih u alkoholu i malo vode.

Kolonjske vode sadrže približno tri do pet odsto ulja razblaženog u 80 do 90 procenata alkohola, a voda čini oko 10 odsto. Najmanja količina toaletne vode je dva odsto ulja u 60 do 80 odsto alkohola i 20 odsto vode.

Rok trajanja

Parfem stari za nekoliko mjeseci ili godina. Nakon određenog perioda, majstor za parfeme, ponovo će testirati mirisnu tečnost, kako bi se osiguralo da je postignut ispravan gudotrajan miris, ali i njegova postojanost i trajnost.

Svako esencijalno ulje i parfem imaju tri note: gornje, srednje i donje. Gornje note imaju miris citrusa; centralne (srednje) note – obuhvataju miris aromatičng cvijeća poput ruže i jasmina, a donje note (drveni mirisi) pružaju trajni miris.

Problematika sastojaka

Budući da parfemi uveliko zavise biljnih supstanci i dostupnosti životinjskih proizvoda, parfemi često mogu biti u riziku i zavisni od stanja u poljoprivredi, uzgoju, vremenskih uslova…

Hiljade cvjetova je potrebno da bi se dobilo samo pola litra esencijalnih ulja, a ako usjev u jednoj sezoni uništi bolest ili loše vrijeme, proizvođači parfema potencijalno su ugroženi.

Osim toga, da bi se obezbijedila konstantnost kvaliteta aili i ikoličina parfema koji se proizvodi i distribuira, potrebno je i da kvalitet usjeva i dopremljenih prirodnih sastojaka takođe bude jednaka i konstantna, sa istim kvalitetom.

Poseban problem je što u nekoliko različitih područja sa malo drugačijim uslovima gajenja ista biljna vrsta možda neće dati ulja sa potpuno istim mirisom i kvalitetom.

Problemi se takođe susreću sa sakupljanjem prirodnih životinjskih ulja. Mnoge životinje, koje su nekada ubijane zbog korišćenja njihovih ulja nalaze se na spisku ugroženih vrsta i sada se ne mogu loviti.

Zato se taj problem premošćava sintetički dobijenim jedinjenjima koja imaju slične karakteristike kao i ulja dobijena od životinja. To ujedno smanjuje troškove proizvodnje, a i omogućava proizvođaču stabilnost i sigurnost u nabavci sirovina.

Sjedinjene Države su danas najveće svjetsko tržište parfema sa godišnjom prodajom vrijednom nekoliko milijardi dolara.

Budućnost parfema

Danas se parfemi prave i koriste na drugačiji način nego u prethodnim vijekovima. Parfemi se sve češće proizvode sa sintetičkim hemikalijama, a ne prirodnim uljima. Manje koncentrisani oblici parfema takođe postaju sve popularniji. U kombinaciji, ovi faktori smanjuju troškove proizvodnje mirisa, podstičući širu i češću, često svakodnevnu upotrebu.

Korišćenje mirisa kao pomoć pri liječenju određenih stanja, polje je koje če se još detaljnije i stručno istraživati.

Inače, čulo mirisa utiče na aktivnosti u mozgu za koje se smatra koja vladaju emocijama, ali i imaju uticaj na pamćenje i kreativnost.

Aromaterapija – koja se primjenjuje kod tretmana za olakšavanje stanja kao što su neki fizički i emocionalni problemi, sve je popularnija i smatra se da povoljno utiče na hormonsku ravnotežu.

Zagovornici aromaterapije tvrde da upotreba esencijalnih ulja pomaže jačanju imunološkog sistema kada se udiše ili primjenjuje lokalno. Mirisi takođe mogu da utiču na nečije raspoloženje.

Poput aromaterapije, u toku su brojna istraživanja koja se odnose na sintezu „ljudskog” parfema – to jest, mirisa tijela koji smai proizvodimo i koji utiču na privlačenje ili odbijanje drugih ljudi.

Ljudi, poput ostalih sisara, oslobađaju feromone kako bi privukli suprotni pol. U modernom svijetu proizvodnje parfema, stvaraju se oni novi – koji jačaju efekat feromona i stimulišu receptore za seksualno uzbuđenje u mozgu.

Parfemi budućnosti ne samo da mogu pomoći ljudima da prikriju „loše” mirise, već bi mogli da utiču na poboljšanje fizičkog i emocionalnog stanja, kao i seksualnog života.