“Gibli filter” osvaja društvene mreže, ali mnogi nisu svjesni rizika koje donosi
07.04.2025. | 22:18Društvene mreže su preplavljene fotografijama koje su obrađene “Gibli filterom”, koji uz pomoć vještačke inteligencije pretvara slike u umjetnički stil čuvenog japanskog animacionog studija. Dok mnogi uživaju u rezultatima i dijele crtane verzije sebe, pojedini upozoravaju da ovaj trend nije tako bezazlen kao što izgleda.
Učestvovanje u ovom trendu je vrlo jednostavno: Potrebno je da korisnik odabere fotografiju koju želi da obradi, ubaci je u Chat GPT i zatraži da se na njoj primeni “Giblijev stil”. Na hiljade korisnika Instagrama, TikToka i Iksa su podijelili svoje verzije – mnogi koriste fotografije sebe i svojih prijatelja ili porodice, dok neki pretvaraju poznate scene iz igranih filmova u “Giblijev film”.
Gibli studio su osnovali Hajao Mijazaki i Isao Takahata 1985. godine, a stil se odlikuje ručno crtanim ilustracijama i animacijama koje djeluju toplo i nostalgično, pa skoro i opipljivo, uz bogatstvo prirodnih motiva (šumoviti pejzaži, sunčana svjetlost, vjetar).
Pogledajte ovu objavu na Instagramu.
Giblijev stil ima umirujuću, gotovo nadrealnu atmosferu. Zbog navedenih kvaliteta, a i velikoj pažnji posvećenoj detaljima (neke scene od nekoliko sekundi bi bile animirane čitavih godinu dana) ovaj studio odnio je mnoštvo nagrada i predstavlja sinonim za animirani japanski sadržaj.
Korisnici tvrde da im je primjena filtera samo razonoda koju rado dijele na mrežama, posebno jer su neki od njih veliki ljubitelji ovih filmova, dok drugi upozoravaju da postoje određeni rizici i pitanja o etičkoj korektnosti, o kojoj bi trebalo da imaju svest prilikom korišćenja AI filtera ovog tipa.
Dijeljenje intimnih fotografija sa AI programima
Većina ljudi objavljuje slike sebe, svoje porodice i prijatelja bez mnogo razmišljanja – pa zašto bi onda ubacivanje istih fotografija u AI program predstavljalo problem?
Prije svega, vještačka inteligencija se još uvek razvija i “uči” od sadržaja koji joj je “poklonjen”, a to uključuje fotografije vašeg lica, djeteta, partnera…
Stručnjaci za digitalnu bezbjednost sve češće upozoravaju da dijeljenje ličnih fotografija sa alatima zasnovanim na vještačkoj inteligenciji može imati neočekivane i potencijalno opasne posljedice. Slike koje korisnici šalju često završe u ogromnim bazama podataka koje služe za njihovu obuku – i to bez znanja ili pristanka samih korisnika.
Pogledajte ovu objavu na Instagramu.
Lični sadržaj koji se unosi u program samo za generisanje bezazlenih slika sa filterom potencijalno može biti iskorišćen za generisanje uvredljivih ili problematičnih slika, pa čak i kao sredstvo za onlajn uznemiravanje. Takođe postoji mogućnost da se preko fotografije otkrije lokacija korisnika ili druge osetljive informacije.
“Uvreda samom životu”
Od kako je počela da se razvija, pokrenuta su brojna pitanja o etičkoj korektnosti prilikom korišćenja AI za stvaranje umetnosti ili, u ovom slučaju, za obradu fotografija. Iako se Gibli studio nije zvanično oglasio po pitanju primene ovog filtera, na društvenim mrežama se dijeli isječak intervjua od pre nekoliko godina, u kome Hajao Mijazaki reaguje na animaciju napravljenu pomoću AI.
“Svako jutro, posljednjih dana, viđam svog prijatelja sa invaliditetom. Tako mu je teško samo da mi da peticu – njegova ruka sa ukočenim mišićima ne može da dopre do moje ruke. Sada, misleći na njega, ne mogu da gledam ove stvari i da pomislim da su zanimljive,” rekao je.
“Onaj ko stvara ove stvari nema pojma šta je to bol. Potpuno sam zgrožen… Snažno osjećam da je ovo uvreda samog život,” izjavio je Hajao Mijazaki.
Mnogi ističu ovaj citat kao argument protiv korišćenja ovog AI filtera koji, bez dozvole i kontrole ovog umetnika, koriste njegov stil da bi uredili fotografije.
Umjetnost, duhovnost i vještačka inteligencija
Osim brojnih ljubitelja umetnosti i ovog animacionog studija, trend je privukao pažnju teologa i vjeroučitelja Marka Radakovića, koji je za RT Balkan podelio svoje mišljenje o primeni filtera:
“I ranije su ljudi fotografije “provlačili” kroz AI filtere različitih animiranih stilova. Proizvodi AI animacije često ne bi bili direktna suprotnost idejama stvaraoca. Ni takvi, svakako nemaju nikakvu umjetničku vrijednost i svakako su upitna autorska prava i uopšte pravo na “vještačku umjetnost”. Tako, na primjer, ljudi su u šali sebe ili popularne ličnosti prikazivali u stilu “Simpsonovih”, crtane serije čija je glavna premisa ismijavanje društva, te raskorak nije bio toliko očigledan”, istakao je za RT Balkan, dodajući:
“Gibli studio, sa druge strane, seže mnogo dublje: Narativno, estetski, poučno, emotivno. Mijazaki, “otac” Gibli studija, po mom mišljenju, stvaralac je koji ima najviše duše i topline u svetu animacije ikada. Mijazaki stvara remek-dela, insistirajući na ljudskom stvaralaštvu i mašti prilikom procesa.”
Kao primjer vještačke inteligencije koja remeti vezu između umjetnosti i duhovnosti, naveo je kakav značaj bi pravoslavne ikone imale (to jest, izgubile) kada bi bile napravljene putem AI programa.
“Zamislimo da neko počne da stvara pravoslavne “ikone” kroz AI tehnologiju. Teološki, to nije i ne može biti ikona. Umetnički, makar vizuelno bilo upečatljivo, to ne može biti slika. To je plod kompjuterskog programa. Rešenje algoritma. Proizvod mašine. Sve, samo ne plod ljudskog duha. Posledično, nije ni podvig uzlaženja tvorevine ka Tvorcu.”
“Tako najveća umjetnička djela, bilo da su muzičke kompozicije, slike, priče, filmovi, dopiru do svih u traganju za smislom, makar ne govorili isti jezik ili ne pripadali istoj kulturi. Umjetnost je jezik koji nadilazi barijere jer komunicira Smisao. Vještačka inteligencija komunicira druge stvari i ostaje samo loš alat, a ne stvaralačka sila. Nepostojana je i lažna bez ličnog čovekovog dara i nadahnuća,” smatra teolog.
Dodaje da, iako je jasno da se filter primenjuje šale radi, moramo da budemo oprezni. “Možemo se naći u društvu bez slikara, glumaca, pisaca, fotografa, muzičara, novinara, slobodne misli i iskakanja iz okvira,” upozorava teolog.
