Novi sukobi u najavi: Tramp želi Grenland – Danska poručila da ostrvo nije na prodaju

24.12.2025. | 08:06

Američki predsjednik Donald Tramp inicirao je novi sukob sa Danskom, koji se poput talasa proširio po Evropskoj uniji, poslije imenovanja specijalnog izaslanika za Grenland – teritoriju koja je pod kontrolom Danske i čiji se globalni značaj pomjerio sa udaljenog ostrva na ključnu tačku arktičke bezbjednosti i lanca snabdjevanja zelenom tehnologijom.

Ozbiljnosti situacije govori i podatak će Danska pozvati američkog ambasadora na razgovor.

– Grenland nam je potreban zbog nacionalne bezbjednosti, a ne zbog njegovih minerala. Ako pogledate duž cijele obale Grenlanda, možete vidjeti svuda unaokolo ruske i kineske brodove. Moramo da ga imamo… Grenland je izuzetno važan – izjavio je Tramp u ponedjeljak, nakon što je kasno u nedjelju imenovao Džefa Lendrija, guvernera savezne države Luizijane, za specijalnog izaslanika za Grenland.

Sam Lendri, vojni veteran i bivši policajac koji je bio član Kongresa SAD i državni tužilac Luizijane prije nego što je 2023. izabran za guvernera, na društvenoj mreži Iks napisao da mu je čast da služi na novoj funkciji “kako bi Grenland postao dio SAD”.

Otkako je započeo svoj drugi predsjednički mandat, Tramp je više puta izjavljivao da je Sjedinjenim Državama potreban resursima bogati Grenland iz bezbjednosnih razloga. On pritom nije isključio ni mogućnost upotrebe sile, piše “Si-En-Bi-Si”.

U međuvremenu, Grenland pokazuje malo interesovanja da postane vodeća rudarska sila, a njegovi lideri kritikovali su pozive američke administracije da ta teritorija postane dio SAD.

I Danska i Grenland odbacili su tu ideju, naglasivši da ostrvo nije na prodaju i da njegova budućnost ostaje isključivo u rukama njegovih stanovnika.

– Nacionalne granice i suverenitet država su utemeljeni u međunarodnom pravu. Ne možete da anektirate druge zemlje. Čak ni pozivanjem na međunarodnu bezbjednost. Grenland pripada Grenlanđanima i SAD ne bi trebalo da preuzmu Grenland. Očekujemo poštovanje našeg zajedničkog teritorijalnog integriteta – poručili su juče danska premijerka Mete Frederiksen i grenlandski premijer Jens Frederik Nilsen u zajedničkom saopštenju.

Američki ambasador će biti pozvan na razgovor

Danski ministar spoljnih poslova Lars Loke Rasmusen rekao je da će pozvati američkog ambasadora u Danskoj na razgovor povodom imenovanja Lendrija za specijalnog izaslanika za Grenland.

– Duboko sam uznemiren zbog tog imenovanja i same izjave, koju smatram potpuno neprihvatljivom. Sve dok imamo kraljevinu koju čine Danska, Farska ostrva i Grenland, ne možemo da prihvatimo postupke koji potkopavaju naš teritorijalni integritet – rekao je Rasmusen u intervjuu za dansku televiziju TV2 u ponedjeljak, istog mišljenja je i danski zamenik premijera Troels Lund Poulsen.

Talas pobune u Evropi

Ideja o pripajanju Grenlanda Sjedinjenim Državama naišla je i na žestok otpor unutar Evropske unije (EU).

Predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen poručila je u objavi na Iksu da EU stoji u “punoj solidarnosti sa Danskom i narodom Grenlanda”.

– Grenland je autonomna teritorija u okviru Kraljevine Danske. O bilo kakvim promjenama tog statusa mogu da odlučuju isključivo Grenlanđani i Danci – upozorila je juče šefica diplomatije EU Kaja Kalas, prenosi “EU Observer”.

Predsjednik Francuske Emanuel Makron izjavio je u utorak da je u Nuku, glavnom gradu Grenlanda, ponovo potvrdio “nepokolebljivu” podršku Francuske suverenitetu i teritorijalnom integritetu Danske i Grenlanda. On je istakao da “Grenland pripada svom narodu” i da je “Danska njegov garant”.

Švedska ministarka spoljnih poslova Marija Stenergord pozvala se na međunarodno pravo i obavezu poštovanja suvereniteta i teritorijalnog integriteta država.

Ti principi su “od suštinskog značaja” za globalni mir i stabilnost, izjavio je litvanski ministar spoljnih poslova Kestutis Budris i dodao da je njegova zemlja spremna da sarađuje sa saveznicima “na jačanju bezbjednosti Arktika”.

Pokušaji pripajanja Grenlanda

Grenland, najveće ostrvo na svijetu na kojem živi oko 57.000 ljudi, ima širok stepen samouprave još od 1979. godine, iako su odbrana i spoljna politika i dalje u nadležnosti Danske. Iako većina Grenlanđana podržava eventualnu nezavisnost od Danske, istraživanja javnog mnjenja pokazuju izrazito protivljenje ideji da ostrvo postane dio SAD.

Grenland se nalazi na Arktiku između Sjeverne Amerike i Evrope, što ga čini ključnim i za bezbjednosno planiranje SAD i NATO-a. Najnoviji spor dolazi u trenutku kada strateško nadmetanje na Arktiku jača, jer topljenje leda otvara nove pomorske rute i povećava pristup vrijednim mineralnim resursima, piše “Bi-Bi-Si”.

SAD su ponovo otvorile konzulat u Nuku, glavnom gradu Grenlanda, 2020. godine – tokom Trampovog prvog mandata – nakon što je bio zatvoren još 1953. godine.

Sjedinjene Države imaju i vojnu i svemirsku bazu Pitufik na Grenlandu još od Drugog svjetskog rata, nakon što su izvršile invaziju kako bi uspostavile vojne i radio-stanice širom teritorije, pošto su nacisti tokom rata okupirali Dansku.

– To je najudaljenije oko američke odbrane. Pitufik je mjesto gdje SAD mogu da detektuju lansiranje, izračunaju putanju i aktiviraju svoje sisteme protivraketne odbrane. On je nezamjenjiv – rekao je ranije ove godine za “Njujork tajms” danski vojni analitičar Peter Ernstved Rasmuse.

Potpredsjednik SAD Džej Di Vens posjetio je bazu u martu, kada je pozvao narod Grenlanda da “postigne dogovor sa SAD”.

Tramp je na početku svog drugog predsjedničkog mandata, u januaru ove godine, izjavio da namjerava da preuzme Grenland, a isto je pokušao i 2019. tokom svog prvog mandata, ali su danska i grenlandska vlada odbacile tu ponudu.

Međutim, to nije prvi pokušaj da SAD kupe Grenland od Danske, a prve takve pregovore vodio je američki državni sekretar Vilijam H. Sivord 1867. godine, kada dogovor nije sklopljen. SAD su 1946. godine, kada je na čelu države bio Hari Truman, ponudile 100 miliona dolara za ovu teritoriju – iznos koji je ponovo pominjan 2019, kada je Tramp oživio ideju o kupovini ostrva – ocjenjujući da je vitalno važna za nacionalnu bezbjednost, ali je danska vlada to odbila, prenosi Tanjug.

Zašto Tramp želi Grenland

Rusija je posljednjih godina Arktik tretirala kao ključno bezbjednosno i ekonomsko pitanje, čak i tokom rata u Ukrajini, piše “EU Observer”.

Analitičari opisuju ruski projekat jačanja moći na Arktiku kao kombinaciju klasičnog vojnog gomilanja snaga duž granica sa Finskom i Norveškom, operacija niskog intenziteta i nuklearnog odvraćanja, uz oslanjanje na baze za nuklearne podmornice sa balističkim raketama i infrastrukturu dvostruke namjene.

U međuvremenu, Kina od 2015. godine nastoji da investira i uspostavi prisustvo na Grenlandu, uključujući:

– ponude za izgradnju aerodroma

– rudarske i infrastrukturne projekte

– prijedloge za istraživačke i satelitske objekte

Prva Trampova administracija snažno se protivila tim potezima zbog bezbjednosnih zabrinutosti, vršeći pritisak na Dansku i Grenland da ih blokiraju – stav koji traje i dan-danas.

Nedavni incidenti sa podmorskim kablovima i gasovodima u Baltičkom moru, koji se pripisuju ruskoj “floti iz sjenke” i kineskim plovilima, poslužili su i kao ozbiljno upozorenje Evropi.

Zajedničko saopštenje EU iz 2021, ukazuje na strateški značaj Arktika za sirovine, bezbjednost i klimu, prenosi Blic.