Danas drugi krug predsjedničkih izbora u Rumuniji, od ishoda zavisi orijentacija zemlje

18.05.2025. | 07:45

Građani Rumunije danas u drugom krugu predsjedničkih izbora biraju između krajnje desnog evroskeptika Đorđa Simiona (George) i prozapadnog reformiste Nikušora Dana (Nicusor), čija bi pobjeda zadržala zemlju na proevropskom smjeru i umirila investitore.

Simion, 38-godišnji lider ultranacionalističke Alijanse za ujedinjenje Rumuna, nadmašio je ostalih 10 kandidata u prvom krugu izbora 4. maja, osvojivši 41 odsto glasova na talasu široko rasprostranjenog nezadovoljstva građana mejnstrim strankama. Dan, 55-godišnji nezavisni centristički gradonačelnik Bukurešta, osvojio je u prvom krugu 21 odsto glasova.

Većina istraživanja javnog mnjenja između dva izborna kruga davala je prednost Simionu, dok je najnovije pokazalo da su on i Dan izjednačeni, navodi agencija Rojters.

Simion, čija je pobjeda u prvom krugu dovela do pada prozapadne rumunske vlade, protivi se daljoj pomoći Ukrajini, kritičan je prema rukovodstvu Evropske unije (EU) i zalaže se za konzervativne politike i blisko povezivanje s pokretom predsjednika SAD Donalda Trampa “Učinimo Ameriku ponovo velikom” (MAGA).

Poznat je i po zalaganju za povratak Rumunije na njene granice iz 1940. godine, što uključuje dijelove Bugarske, Moldavije i Ukrajine, i kao protivnik prava LGBT zajednice.

Simion, koji kampanju vodi pod sloganom “Rumunija na prvom mjestu”, rekao je da u slučaju pobjede ne može isključiti vanredne parlamentarne izbore kako bi dobio željenu vladajuću većinu u zemlji sa 19 miliona stanovnika.

Pobjeda Simiona mogla bi da izoluje Rumuniju, smanji ulaganja i učini zemlju manje predvidivom i manje kooperativnom članicom NATO-a po pitanju vojne pomoći Kijevu, što bi išlo naruku Rusiji, navodi Rojters.

Simion je postao vodeća figura krajnje desnice nakon što je u martu zabranjeno učešće na izborima desničarskom populisti Kalinu Đorđeskuu (Calin Georgescu), koji je na poništenim prošlogodišnjim izborima osvojio najviše glasova. Ustavni sud je poništio te izbore nakon tvrdnji da je Rusija vodila koordinisanu onlajn kampanju u korist Đorđeskua, što je Moskva demantovala.

Za razliku od Simiona, Dan je snažno pro-EU i pro-NATO orijentisan, ukazuje na značaj rumunske podrške Ukrajini i obećava suzbijanje korupcije, smanjenje ekonomske nejednakosti i brze pregovore s prozapadnim strankama o formiranju vlade.

Taj tihi matematičar, školovan na Sorboni, bio je antikorupcijski aktivista prije ulaska u politiku 2016. godine, kada je osnovao stranku Unija za spas Rumunije. Opisuju ga kao metodičnog i mirnog porodičnog čovjeka, koji često šeta s kćerkom do škole.

Biračko tijelo Dana čini fakultetski obrazovano stanovništvo velikih gradova, dok Simion računa na glasove radničke dijaspore i stanovnika malih mjesta i sela, navodi Rojters.

Rumunski poslanik u Evropskom parlamentu Zigfrid Murešan, potpredsjednik Evropske narodne partije (EPP), rekao je da Rumuni danas ne odlučuju samo o novom predsjedniku, već i o vladi i cjelokupnoj orijentaciji zemlje u narednim godinama.

Predsjednik Rumunije ima određena izvršna ovlaštenja, među kojima su komandovanje vojskom i predsjedavanje Savjetom za odbranu, koji odlučuje o vojnoj pomoći i odbrambenoj potrošnji. Predsjednik imenuje premijera i postavlja glavne sudije, tužioce i šefove tajnih službi, a ima uticaj i na spoljnu politiku, budući da može da stavi veto na odluke EU.

Međutim, rumunski parlament, odnosno vlada koja proističe iz većine, ima veća ovlaštenja od predsjednika države. Parlamentarna većina može da poništi brojne odluke predsjednika, mora da odobri izbor njegovog kandidata za premijera i može da osujeti pokušaj raspisivanja vanrednih izbora.

Odlazeći saziv parlamenta gotovo je podjednako podijeljen na tri tabora – na lijevi centar, desni centar i krajnju desnicu.

Bez obzira na ishod predsjedničkih izbora, nova vladajuća većina neće moći da bude formirana bez najveće parlamentarne stranke – Socijaldemokratske partije, koja je podijeljena na prozapadno i krajnje desno krilo, navodi Rojters.

Analitičari ne isključuju mogućnost formiranja manjinske vlade, koja bi podršku tražila od različitih stranaka, zavisno od teme koja je na dnevnom redu, što bi produžilo političku nestabilnost.

Pobjednik izbora, koji će na čelu države naslijediti Klausa Johanisa, imaće zadatak da nominuje premijera i da utiče na brzo formiranje nove vlade radi smanjenja budžetskog deficita Rumunije, najvećeg u EU, i izbjegavanja smanjenja kreditnog rejtinga zemlje.