Tajni dosijei kanadske obavještajne službe iz 90-tih: Depeše ruše mitove o ratu u BiH

26.11.2023. | 08:01

Niz povjerljivih dokumenta, koje su kanadske mirovne snage stacionirane u BiH tokom 90-tih slale u centralu, ruše dosadašnje zapadne mitove o sukobu na prostorima Balkana.

Veliki broj obavještajnih depeša, s kojih je kanadska vlada krajem prošle godine skinula oznaku “strogo povjerljivo”, prikazuje jednu sasvim drugačiju sliku rata rata u BiH od one koju su pokušale da izgrade pojedine zapadne zemlje, ali i ukazuje na jednu šemu koju su zapadni kreatori rata koristili prvo u BiH, a onda i u slučaju Ukrajine. To se prije svega odnosi na pravljenja mitova i obrazaca u kom je samo jedna strana kriva.

Uloga SAD

Nije tajna da su SAD u stvari postavile temelje za rat u BiH, sabotirajući prvi mirovni sporazum koji je Evropska zajednica predložila i gotovo finalizirala početkom 1992. godine. Tada je bilo planirano da se BiH uspostavi kao konfederacija, podijeljena na tri poluautonomne oblasti po etničkim linijama. Iako daleko od savršenstva, svaka strana je tada generalno dobijala ono što je i željela – samoupravu.

Međutim, 28. marta 1992. godine američki ambasador u Jugoslaviji Voren Cimerman sastao se sa Alijom Izetbegovićem nudeći mu “američko priznanje nezavisnosti BiH”. Obećao mu je i bezuslovnu vojnu i političku podršku. Nekoliko sati kasnije, Izetbegović je odlučio da krene na ratnu stazu, a borbe su izbile gotovo odmah.

 

Pojedini analitičari su kasnije, analizirajući ovaj potez Cimermana, smatrali kako je Vašington to uradio jer su SAD bile zabrinute da će vodeća uloga Brisela u pregovorima oslabiti međunarodni prestiž Vašingtona i pomoći da se Evropska unija pojavi kao nezavisni blok moći nakon kolapsa komunizma. Iako su takve zabrinutosti bez sumnje imali američki zvaničnici, depeše kanadskih unproforaca razotkrivaju mnogo mračniju agendu na djelu. Vašington je želio da se Jugoslavija pretvori u ruševine produžavanjem rata što je duže moguće.

Tajne depeše

U depešama poslatim od jula do septembra 1993. godine, kada je došlo do prekida vatre i ponovnog pokušaja “prijateljske” podjele zemlje, kanadske mirovne snage u više navrata pominju “tvrdoglavi karakter” Bošnjaka. Kako se navodi u jednom od dokumenata, “nepremostivi cilj zadovoljavanja muslimanskih zahtjeva biće glavna prepreka u bilo kakvim novim mirovnim pregovorima”. U različiti odlomcima ovih depeša pominje se i “miješanje spolja u mirovni proces”, što, kako su tada smatrali Kanađani, “ne može pomoći”, te u nastavku konstatuju da ti “spoljni faktori nastavljaju da podstiču Muslimane da budu zahtjevni i nefleksibilni u pregovorima sa srpskom stranom”.

Polovinom septembra 1993. godine u jednoj od depeša se navodi kako “novo ohrabrivanje Izetbegovića da nastavi sa traženjem novih ustupaka, i “jasne želje SAD da ukinu embargo na oružje Muslimanima i da bombarduju Srbe”, predstavlja ozbiljne prepreke za okončanje rata u bivšoj Jugoslaviji.

Samo dan kasnije kanadski vojni kontigent, koji je bio dio snaga UNPROFOR-a, svoju komandu obavještava da su “Srbi najviše poštovali uslove prekida vatre”, te da Izetbegović svoju pregovaračku poziciju zasniva na “popularnoj slici bosanskih Srba kao loših momaka”.

– Ozbiljnih razgovora u Ženevi neće biti sve dok Izetbegović bude vjerovao da će biti vazdušni udari na Srbe. Ovi vazdušni napadi će znatno ojačati njegovu poziciju i vjerovatno će ga učiniti manje kooperativnim u pregovorima – navedeno je u ovoj tajnoj depeši.

U depeši od 13. septembra navedeno je pak da u Sarajevu “muslimanske snage nastavljaju da se infiltriraju na područje planine Igman i svakodnevno granatiraju položaje srpske vojske”, a “procijenjeni cilj” je, kako se dalje navodi u ovom dokumentu – “pojačati simpatije Zapada izazivanjem incidenta i okrivljujući Srbe”.

– Srpska okupacija planine Igman ne utiče negativno na situaciju u Sarajevu. To je jednostavno izgovor da Izetbegović odugovlači pregovore. Njegove sopstvene trupe su najgori prekršioci sporazuma o prekidu vatre – izvijestili su svoju komandu kanadski vojnici stacionirani u BiH.

Mudžahedini

Jedan broj ovih dokumenata posvećen je i “bosanskim mudžahedinima”, za koje je navedeno da “neprekidno rade na eskalaciji nasilja”.

– Muslimani iz cijelog svijeta preplavili su zemlju počev od druge polovine 1992. godine vodeći džihad protiv Hrvata i Srba. Mnogi od njih stekli su iskustvo na avganistanskom bojnom polju – ističe se u ovim dokumentima, ali i dodaje da je u njihovom prebacivanju značajnu ulogu odigrala američke i britanske tajne službe, CIA i MI6.

Navedeno je i kako su mudžahedini često stizali “crnim letovima”, kao i oružje, a što je tada predstavljalo otvoreno kršenje embarga UN-a.

– Ovo je počelo kao zajednička iransko-turska operacija, uz finansijsku podršku Saudijske Arabije, SAD su preuzele kontrolu nad smrtonosnim teretom, koji je uglavnom stizao na aerodrom Tuzla, koristeći flotu aviona “C-130 herkules” – zapisano je u jednoj od depeša.

Procjene o broju mudžahedina uveliko su tada varirale, ali, kako se dalje precizira u ovim tajnim dokumentima, oni su imali “ključni doprinos u građanskom ratu “.

Američki pregovarač za Balkan Ričard Holbruk je 2001. godine izjavio da Bošnjaci “ne bi preživjeli” bez njihove pomoći, a svoju ulogu u sukobu označio je “paktom sa đavolom”.

U izvještaju obavještajnih službi, krajem 1993. godine, primijećeno je da su “slabi i decentralizovani sistemi komandovanja i kontrole tri suprotstavljene strane doveli do široko rasprostranjene proliferacije oružja i postojanja različitih zvaničnih i nezvaničnih paravojnih grupa, koje često imaju individualne i lokalne agende”. Među tim “nezvaničnim” grupama bili su, naravno, mudžahedini.

U decembru iste te godine, kanadske mirovne snage zabilježile su i kako je Dejvid Oven, bivši britanski političar koji je služio kao vodeći pregovarač Evropske zajednice u bivšoj Jugoslaviji, “bio osuđen na smrt jer je odgovoran za smrt 130.000 muslimana u BiH”. Njegovu kaznu “donio je Sud časti muslimana”. Podrazumijevalo se da je “45 ljudi bilo na mjestima širom Evrope da izvrše kaznu”.

Lažne zastave

Nakon ovog incidenta, koji nikada ranije nije bio javno objelodanjen, stižu izvještaji da “Muslimani pripremaju provokacije pod lažnom zastavom”. U januaru 1994. godine, u jednoj od tajnih depeša je napisano: “Muslimani namjerno pucaju na svoj narod, ali i na područja zaštićena od strane UN-a, a zatim tvrde da su Srbi krivi kako bi stekli dalje simpatije Zapada. Njihove snage često postavljaju svoju artiljeriju izuzetno blizu zgrada UN-a i osjetljivih područja kao što su bolnice u nadi da će srpska artiljerija pogoditi ove lokacije”.

U drugom telegramu je čak navedeno kako su “muslimanske trupe koje se maskiraju u snage UN” primijećene da nose plave šljemove UNPROFOR-a i “kombinaciju norveške i britanske borbene odjeće, vozeći vozila obojena u bijelo i sa oznakom UN”.

Nakon toga kanadski vojnici svojoj centrali šalju izvještaj u kom ističu da bi “muslimanske snage mogle gađati i sarajevski aerodrom, odredište za humanitarnu pomoć Bošnjacima, kako bi Srbi bili prikazani kao krivci”.

U tom kontekstu, posebno je interesantna jedna od depeša u kojoj se pominje masakr na Markalama. U njoj je navedeno nekoliko “uznemirujućih aspekata”. Kanadske snage su sumnjale u odgovornost srpske strane zbog, kako su naveli – niza koincidencija koje prate ovaj masakr na sarajevskoj pijaci, a jedna od njih – i da su novinarske ekipe “tako brzo stigle na lice mjesta”, piše Glas Srpske.

– Znamo da su Muslimani u prošlosti pucali na sopstvene civile i aerodrom kako bi privukli pažnju medija – stoji u ovoj depeši i podsjeća da su “muslimanske snage izvan Sarajeva vrlo često to činile, tvrdeći kasnije da su ih Srbi bombardovali”.

Paralele

Ovim dokumentima nedavno su se bavila i dva novinara američkog onlajn magazina “Siva zona” Kit Klarenberg i Tom Seker praveći pri tome i paralele sa ratom u Ukrajini, odnosno stavljajući pod skener ulogu pojedinih zapadnih zemalja u “bosanskom ratu”, ali i onom u Ukrajini. Njih dvojica su ukazali na još jedan scenario u pripremi, da se kao i u slučaju rata na ovim prostorima, kao moćna zapadna alatka za pritiske, napravi sud koji će suditi za “navodne ruske ratne zločine”.

– Zapadne sile namjeravaju da održe ovaj proksi rat aktivnim što je duže moguće. Američki mediji su nedavno objavili da su SAD svjesne da Kijev nije u stanju da pobijedi u ratu, ali su u isto vrijeme odbacile ideju da Ukrajina sjedne za pregovarački sto. Ovo govori o još jednom mitu koji je nastao kao rezultat svih jugoslovenskih ratova. Ovaj opasni mit poslužio je kao opravdanje za sve vrste destruktivnih zapadnih intervencija. Građani ovih zemalja do danas žive sa posljedicama tih akcija. To toksično nasljeđe balkanskih ratova traje – konstatovao je ovaj novinarski dvojac u jednom od svojih posljednjih tekstova.