SAD vuku konce: Trampova administracija će prvo rješavati krizu u BiH?

09.09.2025. | 07:17

Sjedinjene Države bi iz pragmatičnih razloga mogle prioritizovati rješavanje krize u BiH jer žele stabilizovati situaciju u Evropi kako bi se mogle posvetiti svom glavnom geopolitičkom rivalu – Kini, stoji u najnovijoj analizi lihtenštajnskog instituta GIS, koji je poznat po analizama fokusiranim na makroekonomske i geopolitičke aspekte.

Osim toga, kako navode, Donald Tramp, predsjednik Amerike, želi da se u regionu predstavi kao mirotvorac u okviru svoje šire težnje da dobije priznanje za mirotvorstvo i rješavanje konflikata, što, kako naglašavaju, dodatno motiviše američku administraciju da se fokusira više na region.

Naglašavaju da Rusija svojim djelovanjem u regionu želi da spriječi ulazak tih zemalja u NATO i EU, ali da se zbog rata u Ukrajini ne može posvetiti regionu onoliko koliko bi željela. Dalje, navode da Kina takođe promoviše svoje ekonomske interese u regionu, ali da zbog prenapregnutosti resursa širom svijeta možda neće insistirati na sprovođenju svoje politike u regionu zapadnog Balkana zbog eventualnih benefita koji bi za Peking u opštem kontekstu bili minimalni.

Kada je riječ o Turskoj, autori navode da su Vašington i Ankara iz pragmatičnih razloga na sličnoj liniji i da bi mogli sarađivati na tom polju. Kada se radi o EU, autori ocjenjuju da su SAD spremne na angažman s Briselom, ali da ne žele promovisati proširenje EU i druge benefite koji su interesantni Briselu, a za Vašington ne predstavljaju poseban prioritet.

Kao što smo i mi nedavno pisali, i autori studije se slažu da su Amerika i Evropa našle interes u bezbjednosnoj sferi, što će dodatno dovesti do koordinacije Brisela i Vašingtona u Evropi, posebno na zapadnom Balkanu. Samo napomene radi, evropski mediji su nedavno pisali da se Tramp angažovao direktno kod Viktora Orbana, mađarskog premijera, i Roberta Fica, premijera Slovačke, da smanje netrpeljivost prema Briselu i da se usklade s njihovim potezima u bezbjednosnoj sferi. I autori studije smatraju da se može očekivati više saradnje, a manje tenzija između Trampa i Evrope, barem kada je bezbjednost u pitanju.

“U Vašingtonu raste svijest da efektivno okretanje prema Aziji zahtijeva stabilniju i sigurniju Evropu. SAD ne mogu osigurati svoje vitalne interese ako Kina i Rusija budu u stanju da uspostave proširenu i dominantnu sferu uticaja u Zapadnoj Evropi. Veća stabilnost na zapadnom Balkanu uklonila bi potencijalno žarište u pozadini kritičnog istočnog krila NATO-a”, ističu autori.

Kada je riječ o BiH, čini se da su SAD, prema autorima analize, spremne da rade na konstruktivnom uključivanju Srbije i Hrvatske.

“Jasno je da bi svaka američka inicijativa trebalo da ima podršku obje zemlje. Izgledi za uspješan novi napor bi takođe imali koristi od podrške Njemačke”, naglašavaju autori.

Dio studije o BiH, čini se, dosta favorizuje Trampov odnos prema spoljnoj politici. Na primjer, autori tvrde da Stejt department nastavlja da daje podršku OHR-u uprkos “katastrofalnom neuspjehu” te kancelarije od osnivanja do danas. Takođe, autori kritikuju Stejt department za finansiranje raznih nevladinih programa na Balkanu, što je takođe mišljenje koje dijeli Tramp.

Autori ocjenjuju da će Trampova administracija željeti da ukine OHR i pruži podršku trima ravnopravnim suverenim entitetima u BiH.

“Koliko daleko bi se moglo ići s ovim pristupom zavisi od odgovora Organizacije za bezbjednost i saradnju u Evropi (OEBS) i EU, koje su obje podržale agendu izgradnje nacije u BiH”, navode autori. Iz ovog dijela analize se vidi da autori favorizuju hrvatski pristup rješavanju krize u BiH jer se implicitno uvodi ideja trećeg entiteta, ali se istovremeno ograđuju jer ističu da ova politika ne može uspjeti bez podrške OEBS-a i EU, koji, kako i sami priznaju, ne zagovaraju ovaj pristup u rješavanju krize u BiH.