Tesla: “Ja sam, kao što vidite i čujete, ostao Srbin i preko mora,…”

02.06.2021. | 08:08

Veliki srpski i svjetski naučnik Nikola Tesla /1856-1943/ doputovao je na današnji dan 1892. godine u Beograd, gdje je odlikovan Ordenom Svetog Save drugog stepena.

Svjedočanstva iz tog doba govore da mu je na željezničkoj stanici priređen veličanstven doček.

Sa tadašnjim ministrom prosvjete Androm Mitrovićem primljen je u audijenciju kod kralja Aleksandra Obrenovića.

Posjetio je i Narodni muzej i Veliku školu, gdje je o svom radu govorio studentima i profesorima, a sa srpskim fizičarom Đorđem Stanojevićem razgovarao je o započetoj gradnji prve električne centrale u Beogradu.

“Ja sam, kao što vidite i čujete, ostao Srbin i preko mora, gdje se ispitivanjima bavim. To isto treba da budete i vi i da svojim znanjem i radom podižete slavu srpstva u svijetu”, rekao je tada Tesla, obraćajući se studentima.

Nedaleko od današnje Mostarske petlje, na Topčiderskom brdu, najvjerovatnije u vili kod Vajfertove pivare, priređena je velika manifestacija u njegovu čast.

Tom prilikom, Teslu je pozdravio veliki srpski pjesnik, ljekar Jovan Jovanović Zmaj, pročitavši pjesmu dobrodošlice Tesli. Tesla je, inače, bio veliki poštovalac Zmaja i prevodio ga je na engleski.

Tesla je rođen 10. jula 1856. u Smiljanu, u Lici, koja je u to vrijeme bila dio vojne granice u okviru Austrijskog carstva.

Rođen je u porodici sveštenika Srpske pravoslavne crkve /tada Karlovačka mitropolija/. Otac mu je bio pravoslavni sveštenik, a i majka potiče iz stare svešteničke porodice Mandić.

Započeo je školovanje u rodnom Smiljanu, nastavio u Gospiću i Karlovcu, studirao u Gracu i Pragu…

Prije odlaska u SAD radio je u Mariboru, Pešti, Strazburu i Parizu.

Evropu je napustio 1884. godine, u nadi da će mu i u NJujorku, tada čuveni pronalazač i industrijalac Tomas Alva Edison, za čiju firmu je radio još u Parizu, pomoći da realizuje svoje tehničke inovacije.

U Edisonovoj firmi ostao je manje od godine i već 1885. osnovao je u vlastitu kompaniju “Tesla”, kada je i započeo izradu prvih modela predviđenih za korištenje naizmjenične struje – bila je to inovacija koja je preobrazila svijet.

Edison je, inače, bio veliki protivnik Teslinog izuma.

Tih godina je u novosadskom “Braniku” objavljen i prvi tekst, na srpskom jeziku, o Teslinim izumima, autor teksta naziva ga tada “srpski Edison”.

U Evropu iz SAD Tesla je odlazio u dva navrata, 1889. i 1892. godine i oba puta boravio u rodnoj Lici. Aprila 1892. dospio je u Gospić, gdje je tada živjela njegova teško oboljela majka, koja je u njegovom prisustvu i umrla, 16. aprila.

Mjesec i po potom, na poziv delegacije opštine grada Beograda i Inženjerskog udruženja, doputovao je u Beograd.

Nikola Tesla, genijalni inovator i opredijeljeni potpuni usamljenik, umro je u jeku Drugog svjetskog rata u NJujorku, 7. januara 1943. godine. Urna sa njegovim pepelom prenesena je u Beograd i danas se čuva u Muzeju “Nikole Tesle” u srpskoj prijestonici.

Muzej je od kraja 1952. godine smješten u Krunskoj ulici u reprezentativnom zdanju sagrađenom 1929. godine, prema projektu Dragiše Brašovana.

Zaostavština Nikole Tesle stigla je u Beograd na osnovu odluke američkih sudskih vlasti, pošto je za jedinog Teslinog nasljednika proglašen njegov nećak Sava Kosanović.

Prema Teslinoj želji, Kosanović je dokumentaciju i lične Tesline predmete prenio u Beograd 1951. godine.

Muzej posjeduje više od 160.000 originalnih dokumenata, više od 2.000 knjiga i časopisa, preko 1.200 istorijsko-tehničkih eksponata. Arhivska građa iz Tesline zaostavštine upisana je 2003. godine u registar Uneska “Pamćenje svijeta”.

Međunarodni aerodrom u Beogradu nazvan je “Nikola Tesla”. NJegovo ime nose Elektrotehnički institut u Beogradu, koji je osnovan 1936. godine, Elektrotehnička škola, biblioteka Univerziteta u Nišu, dvije termoelektrane u Srbiji…

Spomenici Tesli su postavljeni ispred zgrade tehničkih fakulteta i na aerodromu u Beogradu.

Datum Teslinog rođenja, 10. jul, obilježava se u Srbiji kao Dan nauke.

Grad Filadelfija u američkoj državi Pensilvaniji proglasio je njegov rođendan za zvanični praznik.